عقد آریایی | هر آنچه لازم است از عقد آریایی بدانیم

عقد آریایی حدود 5 سال است که در محضرهای ازدواج رواج پیدا کرده است. این عقد در مقایسه با عقد مسلمانان ویژگی های متفاوتی دارد که در ادامه به بعضی از آنها خواهیم پرداخت. اگر شما هم علاقه مند به این نوع عقد هستید یا در مورد آن سوالاتی در ذهن دارید سوربان را تا پایان این مقاله همراهی کنید.

در چند سال اخیر آیین تشریفاتی با عنوان عقد آریایی یا عقد زرتشتی در مراسم عقد و ازدواج عروس و داماد های ایرانی با هر مذهب و دین باب شده است.
که شماری اعتقاد دارند عقد آریایی پیوند زناشویی میان جوامع ایران باستان و آیین نیاکان ایرانیان است، اما برخی افراد نیز عقد آریایی را رد کرده و آن را جعلی و تقلبی میدانند و عقیده دارند جشن ازدواج باستان و نیاکان ما به این صورت نبوده است و عقد آریایی، عقدی بی پایه و اساس است.
به هر حال عروس و داماد ها علاقه دارند هرچند نمادین و تشریفاتی اما مراسم عقد آریایی را برای مهمانان عزیزشان به بهترین شکل برگزار کنند.
پس از برگذاری مراسم عقد شرعی، نورهای محیط کم شده و شمع آرایی و نور سفره به همراه مه اطراف زوجین را فرا میگیرد.
زوجین روبه روی هم، دست در دست ایستاده و عاقد عقد آریایی شروع به خواندن خطبه عقد آریایی کرده، عروس و داماد پس از وی باید جملات خطبه عقد را تکرار کنند.

متن عقد آریایی

– داماد: به نامه نامی یزدان

من تورا برگزیدم از میان همه خوبان

میان این گواهان بر لب آرم این سخن با تو

برای زیستن با تو

وفادار تو خواهم بود در هر لحظه و هرجا

پذیرا میشوی آیا؟

تو با من این چنین هستی که من با تو؟

– عروس: به نام نامی یزدان

پذیرا میشم مهر تو را از جان

هم اکنون باز میگویم میان انجمن با تو

وفادار تو خواهم بود، در هر لحظه، در هرجا

برای زیستن با تو

تو هم با من چنان با مهر پیمان کن، که من با تو

عروس و داماد: تو چون هم آشیان خواهی شد با من

تمام عمر خواهم بود یک جان در دو بدن با تو

بهشت عشق سازم خانه را

سرشار از مهرو نورو عطرو یاسمن با تو

گواهان این پیوند: همایون باد این پیمان

همایون باد این پیوند

گرامی باد این سوگند

همایون باد، همایون باد، همایون باد

ویژگی های عقد آریایی

خطبه‌ای شبیه شعر

یکی از عروس‌هایی که قرار است آیین عقد آریایی را در مراسم خود اجرا کند، ترلان است. او در این باره می‌گوید: "عقد من در حرم امام رضا علیه‌السلام انجام شد و بعدش هم برای ثبت رسمی عقد رفتیم محضر، برای همین سفره عقد نداشتیم. اما برای عروسی قراره سفره عقد بندازیم و عقد آریایی بخونیم. تو مشهد که ما زندگی می‌کنیم خیلی‌ها این کار رو می‌کنن، حتی اگه خطبه عقد اصلی رو دوباره نخونن اما برای عکاسی و فیلمبرداری سفره می‌ا‌ندازند و عقد آریایی رو اجرا می‌کنن. منم چون سفره عقد و قند ساییدن و... نداشتم، می‌خوام حتماً برای عروسی سفره بندازم و خطبه عقد ایرانی بخونیم".

ترلان در رابطه با واکنش همسرش و خانواده‌ها نسبت به تصمیم او می‌گوید: "یه ریزه چون کار جدیدیه و همه انجام نمی‌دن قبول کردنش به‌خصوص تو شهرهایی مثل مشهد سخته اما همسر من به راحتی قبول کرد و خانواده همسرم هم مشکلی نداشتن. البته من موقعی که می‌خواستم مطرح کنم بهشون گفتم ما که عاقد داشتیم و عقد شرعی رو خوندیم دیگه برای عروسی، یکی از بزرگ‌ترهای فامیل سر سفره عقد و موقع قند ساییدن یه متنی رو بخونه. خانواده همسرم هم خوشبختانه مخالفت نکردن. فقط گفتن متنش چیه که من گفتم خطبه عقد اصیل ایرانی یه چیزی مثل شعره که متنش رو از نت در میارم".

از ازدواج ستاره دو سالی می‌گذرد. او که آیین عقد آریایی را انجام داده در این باره گفت: "من تو محضر عقد کردم. عقد شرعی‌مون خیلی طول نکشید. ولی بعد از اون، آیین عقد آریایی رو هم برگزار کردیم که حس خیلی خوبی داشت. در ضمن مادرشوهرم خيلي نگران بود كه کار برای بستگان و فامیل و دوستان عجیب باشد اما گفتن خیلی کار عالی و قشنگیه و بعدش هم دیدم که چند نفر از فامیل این عقد رو اجرا کردن".

عقد آریایی؛ یک آیین تشریفاتی

هانیه عروس دیگری است که تجربه عقد آریایی را دارد. او درباره این آیین می‌گوید: "معمولاً کسانی که می‌خوان عقد آریایی داشته باشن، تو محضر عقد کردن و بعدش تو مراسم خودشون عقد آریایی رو به‌شکل صوری برگزار می‌کنن و متن مربوط به اون رو می‌خونن. دیگه هم لازم نیست عاقد رسمی داشته باشن چون اسماشون تو شناسنامه هم رفته. توی مراسم، عروس و داماد روبه‌روی هم می‌ایستن و دست همدیگه رو می‌گیرن و به زبان فارسی به هم قول می‌دن که همسر خوبی برای همدیگه باشن. بعدش هم شاهدا همه با هم می‌گن: همایون بادا این پیوند. درواقع، برگزاری این آیین یه کار تشریفاتیه و جزو مراسم اصلی و رسمی ازدواج محسوب نمی‌شه ولی هم برای فیلمبرداری و عکاسی خوبه، هم حس خیلی مثبتی داره".

95درصد از مراجعان، سفارش عقد آریایی می‌دهند

برای اطلاع از چند و چون فعالیت دفاتر ازدواج و طلاق در زمینه عقد آریایی با برخی از این دفاتر تماس گرفتیم. سردفتر یکی از این دفترخانه‌ها در تهران که ظاهراً دل‌ خوشی از سؤال و جواب درباره این موضوع ندارد آمار عقدهایی که هر ماه تحت عنوان عقد آریایی در دفترخانه او صورت می‌گیرد را بیان نمی‌کند اما می‌گوید: "حدود 5، 6 سال است که این نوع عقد باب شده و تقریباً 95 درصد از کسانی که برای عقد مراجعه می‌کنند، سفارش عقد آریایی را هم می‌دهند. عقد آریایی یک مراسم فرمالیته و دعاهایی است که عروس و داماد به زبان سلیس فارسی برای هم بیان می‌کنند و ربطی به عقد رسمی ندارد. یعنی اول عقد شرعی خوانده و ثبت می‌شود، سپس هر خانواده‌ای که دوست داشته باشد، ما خدمات عقد آریایی را ارایه می‌دهیم".

عقدی که رایگان انجام می‌شود

این سردفتر با اشاره به این‌که عقد آریایی در دفترخانه او رایگان است و هزینه‌ای بابت آن دریافت نمی‌شود، می‌افزاید: قانون این کار را منع نکرده و نیازی هم به مجوز رسمی وجود ندارد. مگر وقتی کسی می‌خواهد در حضور همه برای همسرش دعا کند و تعهد دهد که همیشه به او وفادار می‌ماند، باید برای این کار از کسی مجوز بگیرد؟!"

او در خصوص واکنش خانواده‌های عروس و داماد نسبت به عقد آریایی می‌گوید: "فقط حدود 5 درصد از کسانی که به دفتر ما مراجعه می‌کنند نمی‌خواهند عقد آریایی انجام دهند که این‌ها هم نه خود عروس و داماد نه والدین آنها با این کار موافق نیستند. اما من با موردی برخورد نکردم که جوان‌ها بخواهند این کار را انجام دهند اما والدین موافقت نکنند".

ترجمه عقد شرعی به همراه اشعار حافظ و مثنوی مولانا

یکی دیگر از سردفترها تعریف دیگری ارایه می‌دهد که به کلی با مفهوم عقد آریایی متفاوت است. او در این باره می‌گوید: "ما ابتدا عقد شرعی را انجام می‌دهیم و ازدواج را به ثبت می‌رسانیم اما اگر کسی بخواهد همان عقد را به‌صورت فارسی هم اجرا می‌کنیم اما این‌گونه نیست که نام آن عقد آریایی باشد. درواقع، چون خیلی از افراد متوجه کلمات عربی نمی‌شوند، ترجمه آن عقد را به همراه اشعار حافظ و مثنوی مولانا برایشان اجرا می‌کنیم. به عبارت دیگر، موضوعی نیست که خلاف شرع محسوب شود و برخلاف مجوزهای ما باشد، می‌توانید از این بابت مطمئن باشید! در ضمن، ما هزینه‌ای هم بابت این عقد دریافت نمی‌کنیم".

با دفتر ازدواج دیگری در تهران تماس می‌گیرم اما سردفتر می‌گوید عقد آریایی را صحیح نمی‌داند و این عقد در دفترخانه او انجام نمی‌شود. او ادامه می‌دهد: "در برخی از دفترخانه‌ها ابتدا عقد شرعی را انجام می‌دهند و سپس یک متن را که به شعر شباهت دارد، برای فیلمبرداری می‌خوانند. هر شخصی هم می‌تواند این متن را بخواند. اما از دید ما صرفاً با خواندن این متن زن و مرد به هم محرم نمی‌شوند و بعید می‌دانم سردفتری باشد که تنها این متن را بخواند و خطبه عقد شرعی را قرائت نکند".

برای تحلیل جامعه‌شناختی این موضوع سراغ دکتر محمدتقی کرمی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی رفتیم. او با بیان این‌که پدیده عقد آریایی به‌عنوان یک پدیده اجتماعی دارای چند بعد است، اظهار داشت: "عقد آریایی وجهی از ناسیونالیته ایرانی است که در سال‌های اخیر رواج پیدا کرده و در فضای مجازی جملاتی را به کوروش نسبت می‌دهند که زبان و محتوای آنها نشان می‌دهد مفاهیم امروزی و مدرنی هستند. بخشی از این مسأله هم به فضای ضداسلامی و ضدعربی برمی‌گردد که برخی اسلام و عربیت را یکی می‌دانند و عده‌ای با اسلام، و عده‌ای با عربیت مشکل دارند".

تعداد کسانی که با رویکردهای ناسیونالیستی و ضداسلامی عقد آریایی می‌کنند زیاد نیست
کرمی در ادامه گفت: "این مسأله تنها یک روی داستان است ولی واقع این است که تعداد کسانی که مشخصاً با رویکردهای ناسیونالیستی، ضد عربی و ضد اسلامی درخواست عقد آریایی می‌کنند زیاد نیست. اما در عین حال، بسیاری از کسانی که برای جاری شدن خطبه عقد شرعی مراجعه می‌کنند، می‌خواهند عقد آریایی هم داشته باشند".

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش دفترخانه‌ها و سالن های عقد در افزایش تقاضا برای عقد آریایی خاطرنشان کرد: "من بخشی از مسأله را به برخی از دفترخانه‌های ازدواج منتسب می‌کنم زیرا برخی از دفترخانه‌ها برای این‌که نشان بدهند دفترخانه آنها امروزی و باکلاس است، بدون این‌که خانواده‌ها بخواهند، خودشان بعد از عقد شرعی شروع به خواندن عقد آریایی می‌کنند".

خانواده‌های ایرانی تمایل دارند مناسک ازدواج را روزبه‌روز فربه‌تر کنند

او اظهار داشت: "اصل قضیه این است که ازدواج برای خانواده‌های ما یک امر بسیار مهم و خاطره‌انگیز است و خانواده‌های ایرانی تمایل دارند مناسک ازدواج را روزبه‌روز فربه‌تر کنند. درواقع، جامعه ما به دلایل تاریخی و فرهنگی تمایل دارد مناسک ازدواج را مفصل‌تر برگزار کند. حتی خانواده‌ها بین مناسک ازدواج با مناسکی مانند شب یلدا و اعیاد مذهبی نیز پیوند برقرار کرده‌اند؛ به‌طوری‌که خانواده‌ عروس توقع دارد داماد برای اعیاد مذهبی هم برای عروس، کادو و عیدی ببرد. پس پدیده عقد آریایی عمدتاً به این برمی‌گردد که ازدواج برای خانواده ایرانی یک مسأله مناسکی است و ایرانی‌ها می‌خواهند این مناسک روز به روز پررنگ‌تر شود".

عقد آریایی ریشه تاریخی ندارد/ مد و تب است

کرمی عنوان داشت: "به نظر من این مسأله چندان مهم نیست و نباید نسبت به آن حساس شد چون عقد آریایی جعلی است و ریشه تاریخی ندارد بلکه یک مد و تب است. کسانی که عقد آریایی می‌خوانند غالباً با عقد اسلامی مشکلی ندارند. از سوی دیگر، این پدیده موجی است که به کسی آسیب نمی‌زند و نباید به آن حساس شد. البته، معتقدم مراسمی که تاریخ و ریشه ندارد، در درازمدت باقی نمی‌ماند و بعد از مدتی تب آن می‌خوابد و فراموش می‌شود؛ مگر این‌که حاکمیت رفتار ناشیانه‌ای انجام دهد و باعث شود مردم به مقاومت دست بزنند".

تب عقد آریایی که چند صباحی است تند شده و خانواده‌ها تمایل به آن پیدا کرده‌اند، پس از چندی، بنا به تحلیل‌های جامعه‌شناختی، فروکش می‌کند. اما باید توجه داشت در کنار این تمایل خانواده‌ها به منسک‌گرایی و فربه‌سازی مناسک مربوط به ازدواج، رسانه‌ها با رفتارهایی ناشیانه، دست به بازتولید این مراسم جعلی نزنند. به عنوان مثال چندی پیش در سریال 8 و نیم دقیقه که از سریال‌های پرمخاطب سیما نیز بود، شاهد نمایش چنین مراسمی بودیم.

آیا عقد آریایی کافی است یا صیغه عربی نیز لازم است؟؟

مطابق بیان برخی از مراجع تقلید، به احتیاط لازم صیغه ازدواج باید به عربی خوانده شود. و خواندن آن به زبان غیر عربی در صورتی صحیح است که زن و مرد عاجز باشند و نتوانند به عربی بخوانند که در این صورت باید به گونه‌ای و با الفاظ و عبارتی بخوانند که ترجمه و معادل عبارت عربی صیغه ازدواج باشد. مثلا زن و مردی که قصد ازدواج موقت دارند اما قادر نیستند که صیغه آن را به عربی بخوانند، در ابتدا به تعیین مدت ازدواج و میزان صداق و مهریه توافق و اقدام می‌نمایند و بعد از آن زن به قصد ازدواج می‌گوید: به ازدواج تو در آوردم خودم را در مدت معین و با مهر معین، و مرد نیز بدون فاصله و به قصد ازدواج بگوید: قبول نمودم.

نکته شایسته توجه این‌که، در این صورت و با این فرض، لزومی به توکیل به غیر نیست؛ یعنی بر زن و مردی که قصد ازدواج دارند و به هر جهتی، توان جاری کردن صیغه ازدواج به زبان عربی را ندارند، جایز است که خودشان صیغه نکاح دائم و یا موقت را به زبان غیر عربی بخوانند و جاری کنند؛ و  بر آنان واجب نیست که به شخص ثالثی که توان به عربی خواندن دارد، مراجعه کرده و به وی وکالت دهند تا عقد آنان را به عربی بخواند.

منبع: سایت دفتر ازدواج، مهرخانه، سایت رساله امام خمینی