بررسی ۱۱ مرحله مهم در آداب و رسوم عروسی مازندران
آداب و رسوم عروسی در مازندران همواره مورد توجه علاقه مندان به فرهنگ و سنت های ایرانی بوده است. این استان با تاریخ و فرهنگ غنی خود، آدابی منحصر به فرد و خاص در برگزاری مراسم ازدواج دارد که هر یک از آن‌ها نماد عشق ، احترام و پیوند خانواده‌ها است.
جدای برگزاری عروسی در تالار عروسی و یا باغ تالار عروسی که امروزه رواج یافته هنوز هم در برخی نقاط مازندران عروسی های خود را مطابق رسم و رسومات گذشته خود برگزار میکنند از شیوه‌های خاص برگزاری مراسم، موسیقی، و غذاهای محلی گرفته تا سنت‌های ویژه‌ای نظیر شیربها و جهازبرون، هر یک قصه‌ای را روایت می‌کند. در این مقاله از سایت سوربان ، به بررسی ۱۱ رسم و آئین مهم عروسی در مازندران خواهیم پرداخت که نشان‌دهنده تنوع فرهنگی و زیبایی‌های این خطه از ایران است.
آداب و رسوم عروسی در مازندران
زندگی در این استان نه تنها با زیبایی‌های طبیعی همراه است، بلکه فرهنگ غنی آن در مجامع عروسی نیز به خوبی نمایان می‌شود. بیایید به دنیای شگفت‌انگیز آداب و رسوم عروسی در مازندران سفری داشته باشیم و حیرت‌انگیزی‌های آن را کشف کنیم.
رسم عروسی مازندرانی
- انتخاب همسر
در گذشته های دور به ندرت پسران حق انتخاب همسر آينده خود را داشتند و پدر و مادرها بودند كه در اين مورد تصميم مي گرفتند البته آنان ابتدا تصميم خود را در مورد دختر مورد نظر با پسرشان در ميان مي گذاشتند و پسر حتی اگر مخالف بود در خیلی از مواقع به خاطر حجب و حيا مخالفت خود را اظهار نمی داشت.
اگر پدر و مادری به پسر پيشنهاد انتخاب همسر می دادند(البته نه خودشان بلكه با فرستادن پيغام برای پسرشان) باز هم اتفاق می افتاد كه پسر همه اختيارات و انتخاب همسر را به پدر و مادرش واگذار مي كرد. گاهی اتفاق می افتاد كه پسری از سربازی می آمد و می ديد كه دختری را برايش نامزد كرده اند او هم با كمال ميل مي پذيرفت. گاهی هم پسران به خاطر اهميت موضوع ترجيح مي دادند كه بزرگترهايشان مسؤوليت اين امر خطير به عهده بگيرند.
- رسم كيجا اش يا دختر ديدن
پس از اينكه دختر مورد نظر انتخاب شد مادر پسر يا يكي از زنان اقوام كه تردست هم بود به بهانه ای به منزل دختر می رفت و چند ساعتی آن جا می ماند او حركات دختر را زير نظر می گرفت و بعد برمیگشت در صورت قطعی شدن تصميم زنی را به عنوان "رافع" و راه باز كن به نزد مادر دختر مي فرستادند.
مادر دختر هم می گفت:"اختيار دختر دست پدرش است چند روز مهلت بدهيد تا با پدر دختر در ميان بگذارم". بعد از چند روز رافع مراجعت می كرد. اگر خانوده دختر مخالفت می كردند مادر دختر اظهار ميداشت:"اين آب از اين جوی نمیرود". و يا می گفت: "اين حرف را
همين جا بگذاريد زير فرش ". معنی اش اين بود كه ما به شما دختر نمی دهيم.
بزرگان قوم را به جان پدر دختر می انداختند تا بالاخره جواب ((بله)) بگيرند و اگر مصر نبودند با اندكی دلتنگی و كدورت از خانواده دختر پی كار خود ميرفتند.
- خازندی يا خواستگاری در آداب و رسوم عروسی در مازندران
بعد از انجام كارهای اوليه و موافقت خانواده دختر ، از طرف خانواده پسر شبی برای خازندی تعيين ميگرديد و اين موضوع از قبل به اطلاع پدر دختر مي رسيد. در شب خواستگاری پدر پسر چند نفر از بزرگان فاميل و يا ريش سفيدان محل را دعوت می نمود. معمولا شام را در خانه پسر ميخوردند و بعد از شام به اتفاق هم به منزل دختر میرفتند.
پدر دختر هم به همين نسبت از بزرگان فاميل دعوت به عمل می آورد و در خانه منتظر مهمانان بود. بعد از ورود مهمانان و تعارفات معمول صرف چای و ميوه بزرگترين فرد فاميل داماد به طور رسمی مسئله خواستگاری را مطرح میکرد. معمولا جمله را بسيار خاضعانه ادا مي نمود و ميگفت: پسر فلانی را به غلامی خود قبول كنيد و يا آقای فلانی (پدر داماد) از شما دس مره و يا قليون اوكر می خواهد.
فاميل دختر برای گفتن بله به يكديگر تعارف می كردند و بالاخره پدر دختر بله را می گفت و همه حضار صلوات می فرستادند و مادر دختر از همه با چای شيرينی پذيرايی میکردند.
- اره سری یا قندشکنی
يكی دو شب بعد از خواستگاری مراسم اره سری برگزار می شد كه در نقاط مختلف مازندران متفاوت بود. در برخی نقاط اگر داماد سيد بود شال سبزی از طرف خانواده داماد پهن ميشد و يك انگشتری نقره هم روی آن قرار می دادند. اگر داماد سيد نبود باز هم يك قواره پارچه از جنس شال غير سبز رنگ پهن می نمودند.
در نقاطی هم يك قواره پارچه به عنوان نشانه در مجمه ای قرار میدادند و به خانه عروس ميبردند. كله قند پای تقريبا ثابت همه مجالس اره سری ها بود.
در شب اره سری از طرف خانواده داماد يك نفر شيخ يا پا منبری خوان برای جاری كردن صيغه محرميت دعوت ميشد و پس از خواندن دعای مخصوص با چكش كله قند را ميشكست.
مادر عروس در یک سينی كه معمولا با يك بقچه زيبا تزيين شده بود يك قواره پارچه پيراهنی و يا دستمال و جوراب مردانه ميگذاشت و به مجلس ميبرد كه اين هديه سهم كسی بود كه كله قند را شكست. تكه های كله قند را هم به مادر عروس ميدادند تا عروس خانم آن را با خود به خانه بخت ببرد و با داماد نوش جان كند.
در مراسم "اره سری" معمولا مهريه و شيربها و مدت نامزدی و چند و چون مراسم شربت خوريپی و يا عقد كنان مطرح مي شد. اگر خانواده عروس براي تهيه جهزيه پول و يا لوازم زندگی مطالبه مي كردند معمولا از اصل مهريه كم می شد.
- خرج بار
خرج بار وسايلی بود كه از طرف خانواده داماد برای پذيرايی از مهمانان عروس به خانه آنان فرستاده ميشد. خرج بار شامل برنج و گوسفند و كره و زعفران و كشمش و نمک و زرد چوبه و فلفل تا برف و صابون و حنا برای شب حنا بندان ميشد.
- اوستی برش
به همراه خرج بار يک يا چند قواره پارچه برای عروس برده ميشد. يكی از زن های فاميل عروس يا داماد با قيچی برشی به پارچه ميزد و بقيه به عنوان رو نما پولی هديه میدادند كه به عروس ميرسيد.
- مجمه وری
در بسياری از نقاط مازندران به خصوص در روستاها مراسم مجمه وری مرسوم است. يک روز قبل از عروسی ، اقوام دور و نزديک و همسايه های داماد طبق قرار قبلی و ساعتی معين سينی بزرگی كه محتويات آن به قرار زير است را بر سر مي گذارند و پشت سر هم از هر كوچه و برزنی به طرف خانه داماد به راه می افتند و چشم اندازی زيبا به وجود می آورند.
محتويات مجمعه عبارت است از كله قند، يك بسته چای ، يك جعبه شيرينی ،3 تا 4 كيلو ميوه ، يك جعبه دستمال كاغذی و يك پاكت كه داخل آن امروزه حدود پنج هزار تومان پول به عنوان هديه مي گذارند. كسانی كه مجمعه آوردند بعد از صرف چای و شيرينی و حلوا به خانه خود باز میگشتند.
- لباس عروس داماد
لباس داماد عبارت بود از كت و شلوار و جليقه و پيراهن سفيد كه همه را خياط (درزی) در خانه داماد ميدوخت. علاوه بر اين، داماد كلاهی نمدی به نام شب كلا بر سرش ميگذاشت.
لباس عروس نیز شامل يک كت مخمل يا ترمه ، يک پيراهن حرير رنگارنگ ، يک روسری بزرگ گلدار به نام گل شفتالو ، يک چادر سفيد و يك كله پوش بود. روی چادر سفيد را با پول و سكه هاي مخصوص تزئين مي كردند. كله پوش كه شبيه روسري بود را از پارچه عالی و گران قيمت تهيه ميكردند و روی چادر بر سر عروس مي گذاشتند. كله پوش سر و صورت را تا حدود كمر می پوشاند.
- حنابندان در مازندران
حنابندان هم در مازندران سابقه ديرينی دارد و همانند امروزه در شب قبل از عروسی برگزار ميشد، اما به شكلی ساده. عروس در جمع دوستان جوان خود و داماد هم در منزل خود و در میان جوانان محل جشن حنا بندان را بر پا ميكرد.
در اين مراسم بر كف دست داماد حنا می گذاشتند و پسران دم بخت با انگشت از كف دست او حنا بر ميداشتند و معتقد بودند كه با اين كار بخت شان زودتر باز ميشود.
- عروس حمام و داماد حمام
در صبح روز عروسی ، داماد و دوستانش با جشن و پايكوبی از خانه داماد به طرف حمام به راه می افتادند. يكی دو نفر از دوستان نزديک داماد همراه او وارد گرمابه میشد و بقيه جلوی حمام به جشن و شادی و رقص و آواز ادامه میدادند. بعد از استحمام داماد ، برايش گلپر دود می كردند و بر سرش نقل و پول خرد می ريختند و او را به خانه بر ميگرداندند.
همين كار برای عروس هم اجرا می شد. زنان و دختران همراه عروس به حمام می رفتند و در آن جا آن قدر پايكوبی می كردند تا عروس از همام خارج شود ، سپس او را با سلام و صلوات به منزل می آوردند.
- مراسم اصلاح داماد
بعد از نهار و جمع كردن پول (هديه) نوبت به اصلاح صورت و موی سر داماد ميرسيد . در وسط حياط خانه داماد جشن و پایکوبی براه بود و يكنفر به عنوان آرايشگر داماد دست بكار ميشد و سر و صورت داماد را اصلاح ميكرد. اعضای خانواده داماد و همه حاضرين پولی به عنوان چشم روشنی در پيشبند داماد ميگذاشتند كه معمولا آن پول بين داماد و آرايشگر تقسيم ميشد. بعد در همان حياط لباس دامادی بر تن داماد ميكردند و جشن ميگرفتند.
- طريقه بردن عروس به خانه داماد
در روز عروسی بعد از صرف نهار عروس را لباس پوشانده چادر و كله پوش بر سرش ميگذاشتند پدر و مادر عروس او را سوار اسب مينمودند برادر عروس و يا يكی از محارم افسار اسب را در دست میگرفت كه به آن فرد جلو دار ميگفتند . يک نفر هم بعنوان همراه در كنار اسب عروس حركت ميكرد و بقيه فاميل پشت سر انها حركت ميكردند و با هلهله و شادی بطرف خانه داماد ميرفتند در نيمه راه به يك منطقه سرسبز يا دشت وسيع كه ميرسيدند داماد و چند تن از دوستانش سوار بر اسب از راه ميرسيدند و داماد جلوی عروس خانم مانوری ميداد و يک مشت نقل و نبات بر سر عروس ميريخت و يا شيش ميزد.
- خلعت عروس
خلعت هدایایی است كه مادر عروس برای اقوام نزديک داماد تهيه ميكند و در چمدانی قرار داده و همراه عروس به خانه داماد ميفرستد.
- به سلام رفتن عروس و داماد
سه روز پس از عروسی عروس و داماد به خانه پدر عروس رفته و عرض ادب ميكردند و رو نما ميگرفتند كه پول يا كادو بود و بعد به خانه اقوام نزديک عروس و داماد ميرفتند و همه پول يا انگشتر يا كادو ميدادند.
کلام آخر
در پایان، می‌توان گفت که آداب و رسوم عروسی در مازندران، نه تنها نمادی از فرهنگ غنی این خطه است، بلکه گنجینه‌ای از سنت‌ها و باورهایی است که نسل به نسل به ارث رسیده‌اند.
