یکی از موضوعاتی که هر کارشناس حرفه‌ای در حوزه جواهرشناسی باید بر آن آگاهی داشته باشد، تاریخچه ساخت و طراحی آن است. جواهرات از گذشته‌های دور تا امروز نه‌تنها به‌عنوان زینت، بلکه به‌عنوان نمادی از قدرت، ثروت و فرهنگ مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در طول تاریخ، سبک‌های مختلفی در جواهرسازی شکل گرفته‌اند که تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و هنری زمان خود بوده‌اند.
به‌طوری که مصریان از طلا و سنگ‌های قیمتی مانند فیروزه و لاجورد در جواهرات خود استفاده می‌کردند. همچنین بر روی آنها طرح‌هایی با الهام از نمادهای مذهبی و اسطوره‌ای می‌ساختند. یونانیان و رومیان نیز سبک‌هایی با جزئیات پیچیده و استفاده از الماس و مروارید را توسعه دادند. در دوره رنسانس، جواهرات پرزرق‌وبرق با الهام از هنر و طبیعت رواج پیدا کرد و استفاده از سنگ‌های رنگارنگ افزایش یافت.
در قرن ۱۸ و ۱۹، سبک‌های باروک و روکوکو با طراحی‌های پر از جزئیات، منحنی‌های نرم و نقوش گل‌دار شهرت یافتند. در دوران مدرن، سبک‌هایی مانند آرت نوو، آرت دکو و مینیمالیسم شکل گرفتند که هرکدام تأثیر مهمی در طراحی جواهرات امروزی دارند. امروزه طراحان جواهر با ترکیب این سبک‌ها و استفاده از تکنولوژی‌های جدید، آثار منحصربه‌فردی خلق می‌کنند.
اهمیت به‌کارگیری خلاقیت در طراحی جواهرات
طراحی جواهرات ترکیبی از هنر، خلاقیت و دانش علمی است که نقش مهمی در تولید جواهرات ارزشمند و منحصربه‌فرد دارد. در این فرآیند، ابتدا اصول طراحی مانند تناسبات، ارگونومی و زیبایی‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. طراحان جواهر باید با تکنیک‌های اسکیس‌زنی، رندرینگ و مدل‌سازی سه‌بعدی آشنا باشند. امروزه استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی طراحی دقیق‌تر و تولید سریع‌تر را فراهم کرده است.
همچنین، درک سبک‌های مختلف جواهرسازی از کلاسیک تا مدرن به طراحان کمک می‌کند تا آثاری ماندگار خلق کنند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های طراحی، انتخاب و شناخت سنگ‌های قیمتی است. شناخت ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی سنگ‌ها در بحث کارشناسی جواهر اهمیت زیادی دارد. روش‌های تشخیص سنگ‌های اصل از نمونه‌های مصنوعی یا تقلبی نیز بخش مهمی از این دانش است.
درواقع متخصصان گوهرشناسی با استفاده از میکروسکوپ، نور UV، طیف‌سنج و سایر ابزارها، ناخالصی‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد هر سنگ را بررسی می‌کنند.
متالورژی و فرآیندهای ساخت جواهرات
متالورژی در جواهرسازی شامل شناخت فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و پلاتین و فرآیندهای تبدیل آنها به زیورآلات است. هر فلز دارای ویژگی‌های خاصی مانند سختی، نقطه ذوب و انعطاف‌پذیری است که در مراحل مختلف ساخت جواهرات تأثیر دارد. طلا به‌صورت خالص بسیار نرم است و به همین دلیل با فلزاتی مانند مس و نیکل ترکیب می‌شود تا استحکام و رنگ‌های متنوعی مانند سفید و رزگلد ایجاد شود.
از این‌رو آلیاژسازی یکی از مراحل مهم در متالورژی جواهرات است. ریخته‌گری و قالب‌گیری نیز از تکنیک‌های کلیدی در ساخت جواهرات هستند. در روش ریخته‌گری موم گمشده، ابتدا مدل مومی ساخته شده و در گچ مخصوص قرار می‌گیرد. سپس فلز مذاب جایگزین موم شده و جواهر نهایی شکل می‌گیرد. حکاکی، قلم‌زنی و میناکاری روش‌هایی هستند که برای تزئین سطح جواهرات به‌کار می‌روند.
در حکاکی، طرح‌های دقیق با ابزارهای دستی یا لیزری روی فلز ایجاد می‌شود. میناکاری نیز با افزودن لایه‌ای از لعاب رنگی به سطح فلز، جلوه‌ای خاص به جواهرات می‌بخشد. آبکاری و پرداخت نهایی نیز مراحل مهمی در جواهرسازی هستند. آبکاری طلا یا رودیوم باعث افزایش دوام و درخشندگی جواهرات می‌شود. درنهایت، پرداخت و پولیش باعث از بین رفتن خش‌ها و صاف شدن سطح جواهر می‌شود.
تنظیم و مخراج‌کاری انواع سنگ‌ها
مخراج‌کاری هنر و تکنیک تنظیم سنگ‌های قیمتی بر روی جواهرات است که نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد. این فرآیند تأثیر زیادی بر زیبایی، استحکام و ارزش نهایی جواهر دارد و شامل روش‌های مختلفی می‌شود که متناسب با نوع طراحی و ویژگی‌های سنگ انتخاب می‌شوند. ابزارهای مخراج‌کاری شامل پنس مخصوص، چکش‌های ظریف، میکروسکوپ‌های دقیق و دستگاه‌های لیزری هستند که به افزایش دقت در تنظیم سنگ کمک می‌کنند.
اگر سنگ‌ها به‌درستی نصب نشوند، ممکن است در طول زمان لق شده یا از جای خود خارج شوند. به همین دلیل، این مرحله نیاز به مهارت و دانش تخصصی بالا دارد. عموماً این مهارت و علم در دوره جواهرشناسی نیز آموزش داده می‌شوند. مهم‌ترین روش‌های مخراج‌کاری شامل:
- چنگی (Prong Setting): در این روش، سنگ توسط چنگک‌های فلزی نگه داشته می‌شود که امکان عبور نور و درخشش بهتر را فراهم می‌کند. از این‌رو برای تنظیم سنگ‌های شفاف مناسب است.
- ریلی (Channel Setting): سنگ‌ها بین دو ریل فلزی قرار می‌گیرند و در کنار هم بدون هیچ نگه‌دارنده‌ای چیده می‌شوند. این سبک بیشتر در انگشترها و النگوها استفاده می‌شود.
- چسبی (Bezel Setting): سنگ به‌طور کامل در یک قاب فلزی قرار می‌گیرد که باعث محافظت بیشتر از آن می‌شود. این روش برای سنگ‌های نرم و حساس مناسب است.
- میکروستینگ (Micro-Pave): در این روش، سنگ‌های کوچک با فاصله‌ای بسیار کم و به‌طور دقیق روی سطح جواهر نصب می‌شوند تا جلوه‌ای درخشان ایجاد کنند.
استانداردها و قوانین صنعت جواهرات
صنعت جواهرات تحت تأثیر استانداردها و قوانین بین‌المللی قرار دارد که برای حفظ کیفیت، شفافیت و حقوق مشتریان تدوین شده‌اند. این قوانین شامل استانداردهای مربوط به فلزات گران‌بها، سنگ‌های قیمتی، اصالت کالا و تجارت عادلانه هستند. یکی از مهم‌ترین استانداردهای جهانی در این صنعت، سیستم کیمبرلی (Kimberley Process) است که برای جلوگیری از تجارت الماس‌های خونین هستند.
همچنین، سازمان‌هایی مانند GIA (Gemological Institute of America) و IGI (International Gemological Institute) به ارزیابی و صدور گواهینامه برای سنگ‌های قیمتی می‌پردازند. صدور شناسنامه برای جواهرات سندی معتبر است که اطلاعات دقیق درباره مشخصات فنی و ارزش‌گذاری یک قطعه جواهر را ارائه می‌دهد.
این مدرک توسط آزمایشگاه‌های گوهرشناسی معتبر صادر می‌شود و به مشتریان اطمینان می‌دهد که جواهر خریداری‌شده اصل، باکیفیت و مطابق با استانداردهای بین‌المللی است. در فرآیند صدور شناسنامه، ابتدا جواهر مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد. در بخش فلزات، عیار طلا و نقره باید مطابق با استانداردهای جهانی تعیین شود.
برای مثال، طلای ۲۴ عیار کاملاً خالص است، درحالی‌که طلای ۱۸ عیار شامل ۷۵٪ طلا و ۲۵٪ فلزات دیگر است. همچنین، در صورت وجود سنگ‌های قیمتی، نوع تنظیم و نحوه نصب سنگ‌ها ارزیابی می‌شود. بهطورکلی قوانین تجارت جواهرات شامل مقررات مالیاتی، حق کپی‌رایت طراحی‌های خاص و قوانین صادرات و واردات می‌شود.
از این‌رو رعایت این استانداردها نه‌تنها از تقلب و فروش محصولات بی‌کیفیت جلوگیری می‌کند، بلکه باعث افزایش اعتماد مشتریان و رونق بازار جواهرات در سطح جهانی می‌شود. هر چه شما اطلاعات و آگاهی بیشتری در رابطه با طریقه ساخت انواع جواهر، نحوه پرداخت و ارزیابی آنها داشته باشید، طبیعتاً بهتر می‌توانید در بازار خرید و فروش، محصول باکیفیت را شناسایی کنید.
آکادمی و لابراتوار گوهرشناسی زرگر جم از جمله برگزارکنندگان دوره‌های جواهرشناسی به‌صورت مقدماتی و پیشرفته است. از این‌رو علاقه‌مندان به این حوزه می‌توانند به‌راحتی در این کلاس‌ها شرکت کنند و مدرک معتبر دریافت کنند.
