نحله چیست؟ و در چه شرایطی به زن نحله تعلق می گیرد؟
نحله در لغت به معنای بخشش و هدیه است و در قانون و شرع از جمله حقوقی است که مرد باید به زن پرداخت کند. در بند ب تبصرۀ ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق آمده است: «با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کارهایی که زوجه در خانه شوهر انجام داده و وسع مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش (نحله) برای زوجه تعیین می‌نماید.» در واقع در هنگام طلاق در صورتی که اجرت‌المثل به زن تعلق نگیرد، دادگاه مبلغی به عنوان نحله برای زن در نظر می‌گیرد.
در قانون تنها وظایفی که پس از عقد نکاح بر عهدۀ زن است تمکین از شوهر و تربیت فرزند است. دیگر کارهایی که زن در خانه انجام می‌دهد و حتی شیردادن به نوزاد از جمله وظایف او نیست. از این رو در صورتی که مرد بخواهد همسرش را طلاق بدهد می‌بایست در قبال کارهایی که زن در طول این مدت در خانه انجام داده به او مبلغی را به عنوان دستمزد پرداخت کند که این دستمزد همان نحله است.
گاهی نحله با اجرت المثل اشتباه گرفته می‌شود در حالی که این دو با هم فرق دارند. همچنین نحله مانند مهریه عندالمطالبه نیست و فقط در صورتی زن مستحق دریافت نحله می‌شود که مرد دادخواست طلاق داده باشد. اگر دادخواست طلاق از طرف زن باشد نحله به او تعلق نمی‌گیرد. همچنین اگر درخواست طلاق مرد به دلیل عدم تمکین زن یا سوء رفتار او باشد باز هم زن استحقاق دریافت نحله را نخواهد داشت.
تفاوت نحله با اجرت المثل
از بند ب تبصرۀ شش ماده واحده می‌توان چنین استنباط کرد که نحله فرع بر اجرت‌المثل است و فقط در صورتی که اجرت‌المثل اثبات نشود نحله پرداخت می‌شود. شباهت میان اجرت المثل و نحله در این است که هر دو از جمله حقوقی است که مرد باید به زن پرداخت کند. نکتۀ مهم دربارۀ این دو حقوق این است که با هم قابل جمع نیستند یعنی فقط در صورتی به زن نحله تعلق می‌گیرد که شرایط دریافت اجرت المثل را در زمان زوجیت نداشته باشد. در ضمن اجرت المثل بر مبنای سال‌هایی که زوجین با هم زندگی می‌کردند تعیین می‌شود و در صورتی که طلاق در دوران عقد صورت بگیرد یا مدت زمان ازدواج کوتاه باشد به جای اجرت المثل، پرداخت نحله مطرح می‌شود.
اگر زن نتواند به دادگاه ثابت کند که در خانۀ مرد کاری انجام داده یا اثبات نشود که این کارها را به رایگان انجام نداده دادگاه برای او مبلغی به عنوان نحله در نظر می‌گیرد. درست است که نحله یعنی بخشش و مرد باید با رضایت خود آن را پرداخت کند اما قانون هم از نحله حمایت می‌کند و مبلغ نحله توسط قاضی تعیین می‌شود. در واقع برخلاف اجرت المثل که برای تعیین نرخ نیاز است که کارشناس اعلام نرخ کند، در نحله خود قاضی مبلغ را مشخص می‌کند.
قاضی برای تعیین مبلغ نحله به چه نکاتی توجه می کند؟
1.تعداد سال‌هایی که زوجین با هم زندگی کرده‌اند.
2. نوع فعالیت‌هایی که زن در خانۀ شوهر انجام داده است.
3. شرایط اقتصادی مرد.
قاضی این سه مسئله را بررسی می‌کند و بر اساس آن نرخ را تعیین می‌کند. نکتۀ مهم دیگر دربارۀ تفاوت اجرت المثل و نحله در این است که نحله حکمی تکلیفی است اما اجرت المثل حکم وضعی است. یعنی در صورتی که مرد استطاعت مالی نداشته باشد از پرداخت نحله معاف است اما در اجرت المثل معافیت وجود ندارد.
شرایط مطالبۀ نحله به چه صورت است؟
برای اینکه نحله به زن تعلق بگیرد باید 5 شرط اتفاق بیفتد. این 5 شرط به شرح زیر است:
1. طلاق به درخواست زوج باشد:
همان‌طور که در بالا به این مسئله اشاره کردیم در صورتی که درخواست طلاق از جانب زوجه باشد به او نحله تعلق نمی‌گیرد و اگر زن و مرد تصمیم به طلاق توافقی بگیرند می‌بایست دربارۀ پرداخت یا عدم پرداخت نحلۀ زن با هم به توافق برسند.
2. طلاق باید واقع شود:
در طول دوران زناشویی زن نمی‌تواند نحله را دریافت کند و باید حتماً از مرحلۀ درخواست طلاق زوج بگذرد. نکتۀ مهم در این شرط این است که به هیچ وجه نیازی نیست که صیغۀ طلاق جاری شده باشد و همین که زوج درخواست طلاق را داده باشد برای درخواست نحله کافی است.
3. نباید زن مستحق دریافت اجرت المثل باشد:
دادگاه در صورتی که زن را مستحق دریافت اجرت المثل بداند دیگر حکم به پرداخت نحله نمی‌دهد.
4. نیازی به تعیین نرخ توسط کارشناس نیست:
با توجه به تفاوت‌هایی که در اجرت المثل و نحله وجود دارد نرخ نحله را خود قاضی مشخص می‌کند.
5. طلاق بدون دلیل موجهی باشد:
در صورتی نحله به زن تعلق می‌گیرد که درخواست طلاق از جانب مرد بدون هیچ علت موجهی باشد.
برای دریافت نحله باید مراحل زیر را طی کنید:
زن پس از آنکه درخواست طلاق از جانب مرد داده شد می‌تواند دادخواستی برای دریافت نحله یا اجرت المثل به دادگاه خانواده بدهد. با ارائۀ این دادخواست دادگاه برای بررسی آن جلسه‌ای تعیین می‌کند و دادنامه را برای زوج و زوجه ارسال می‌کند.
اگر زن بتواند ثابت کند که آنچه در خانۀ شوهر انجام داده بیش از وظایف شرعی او بوده دادگاه برای او حق دریافت نحله صادر می‌کند. اثبات اینکه کارهای منزل توسط زن رایگان بوده یا نه با مرد است.
اما ممکن است مرد ادعا کند که زن در طول دوران زندگی با مرد کاری بیش از وظایف شرعی خود نکرده و اگر هم انجام داده از سر لطف و رایگان بوده است. در این حالت زن می‌تواند شواهدی ارائه کند که نشان دهد کارهایی که انجام داده به دستور مرد بوده است و مستحق دریافت دستمزد است.
به طور کلی اگر مرد برای درخواست طلاق خود علت موجهی نداشته باشد دادگاه پرداخت نحله را در بخشی از دستور کار خود قرار می‌دهد و این حق را برای زن در نظر می‌گیرد که در ازای فعالیت‌هایی که در منزل انجام داده اجرت دریافت کند همان‌طور که هیچ کاری بدون اجرت نیست.
با ارائه مدارک زیر می توانید نحله خود را دریافت کنید:
1.اصل سند ازدواج
2. اصل شناسنامۀ زن
3. اصل کارت ملی زن
