باغ های قصردشت شیراز | از بوی بهارنارنج تا صدای پای آب در باغ های تاریخی

باغ‌ های قصردشت در حدفاصل باباکوهی و رشته‌کوه‌های دراک شیراز قرار دارد و در حال حاضر حدود 5 درصد از مساحت این شهر را در برمی‌گیرد. این باغ‌ های سرسبز از زیباترین مناطق تفریحی شیراز به شمار می‌رود و نقشی مهم در آب‌وهوای معتدل و پاکیزه‌ی شهر دارد. با آنکه در نیم‌قرن گذشته بیش از دو هزار هکتار از باغ‌ های قصرالدشت شیراز تغییر کاربری داده و امروز مساحت این طبیعت درون‌شهری به حدود یک‌هزار و 356 هکتار کاهش یافته، اما این باغات همچنان نقشی بسیار حیاتی در تهویه هوای شهر ایفا می‌کند. امروز محلات اعیان‌نشین شیراز از جمله بلوار شاهد، بلوار همت شمالی، بلوار قدوسی غربی، بلوار مهر، بلوار ابیوردی، خیابان دانش‌آموز، خیابان رادفر و خیابان گلخون در حاشیه‌ی بلوار قصردشت و باغ‌ های سرسبز آن قرار گرفته است.

نقش باغ‌ های قصردشت در سبک زندگی شیرازی‌ها

باغ‌ های قصردشت شیراز از دیرباز محلی برای تفرج مردم شهر بوده و امروز نیز با تغییر کاربری بخش‌هایی از آن به رستوران‌باغ و کافه‌باغ، این طبیعت درون‌شهری پاتوقی دائمی برای تفریح شیرازی‌ها به حساب می‌آید. پر بیراه نیست اگر بگوییم بخشی از خوش‌باشی اهالی شیراز به‌خاطر هم‌جواری شهر با باغات قصرالدشت و امکان همیشگی تفرج و گشت‌وگذار در این باغ‌ های سرسبز بوده است. ازاین‌منظر باغ‌ های قصردشت شیراز کم از باغ‌ های سرسبز گیلان ندارد و اگر هنوز بلیط هواپیما شیراز رشت نخریده‌اید، در کوچه‌باغ‌ های قصرالدشت به گشت‌وگذار بپردازید.

محصولات باغی قصردشت

باغ‌ های قصردشت شیراز عمدتاً درخت میوه هستند و سه درخت انار، خرمالو و انگور یاقوتی بیشترین مساحت از این باغات را شامل می‌شوند. باغ‌ های قصرالدشت همه‌ساله صدها تُن انار، خرمالو، انگور، نارنج و پرتقال تولید می‌کنند که بخش عمده‌ی آن در میوه‌فروشی‌ها یا به‌صورت محصولات غذایی مثل مربا، رب انار و... عرضه می‌شود و بخشی از این میوه‌ها نیز به کشورهای همسایه صادر می‌شود. ازاین‌منظر این باغ‌ های سرسبز افزون‌بر اهمیتی که در اکوسیستم شیراز دارند، باعث درآمدزایی برای مردم شهر نیز می‌شود.

تاریخچه باغ‌ های قصردشت

شاید برای‌تان جالب باشد که باغ‌ های قصردشت شیراز از چه زمانی پدید آمد و به بخشی از فرهنگ زنده‌ی این شهر تبدیل شد. به نظر می‌رسد قدمت باغ‌ های قصردشت به‌عنوان ییلاقات خوش‌آب‌وهوای شمال‌غرب شیراز به بیش از یک سده پیش برمی‌گردد. این باغ‌ های سرسبز رفته‌رفته با افزایش جمعیت شهر و گسترش شهرسازی به سمت حاشیه‌ی پیرامونی غربی، به بخشی از طبیعت درون‌شهری شیراز تبدیل و محلات حاشیه‌ی آن نیز به بخش‌های غربی و شمال‌غرب شهر ضمیمه شد.

ویژگی‌های اقلیمی باغ‌ های قصردشت

باغ‌ های قصردشت شیراز چند شاخصه‌ی مهم اقلیمی و طبیعی دارد که این طبیعت سرسبز را منحصربه‌فرد کرده است. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به تأثیر این باغات بر معتدل ساختن آب‌وهوا، تنظیم خرده اقلیم، کمک به آرام‌کردن جریان سیلاب، کاهش آلودگی‌های صوتی و آب‌وهوایی، ایجاد اقلیم خرد و مقابله با جزایر گرمایی درون شهر اشاره کرد. بااین‌همه متاسفانه در سالیان اخیر به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و کاهش بارندگی در شیراز، باغ‌ های قصرالدشت در خطر نابودی قرار گرفته‌اند.

تاثیر رودخانه خشک در سرسبزی قصردشت

بخش قابل‌توجهی از مساحت باغ‌ های قصردشت شیراز در حاشیه‌ی رودخانه‌ی خشک (خُرم‌رود) قرار گرفته است. این هم‌جواری افزون بر تأثیر متقابل بین این رود فصلی و باغات، باعث افزایش خنکای آب‌وهوای شیراز شده است. اگر ساکن مناطق مرطوب مثل گیلان هستید، پیشنهاد می‌کنیم در فصل تابستان بلیط هواپیما رشت به شیراز را بخرید و با قدم‌زدن در مناطق تفریحی شیراز مثل کوچه‌باغ‌ های قصردشت از خنکای هوا لذت ببرید.

درختان موجود در باغ‌ های قصردشت

کشت غالب در منطقه باغات قصرالدشت انار است و در کنار آن میوه‌های بهاره از قبیل هلو، زردآلو، گیلاس و آلو نیز در این باغ‌ها دیده می‌شود. کاشت درخت گردو نیز باتوجه‌به ویژگی‌های کوهپایه‌ای و تطابق با محیط و عمر مفیدی که دارد از قدیم‌الایام در منطقه رواج داشته و جزو یکی از گونه‌های مهم حتی تاریخی در سطح باغ‌هاست. به‌طورکلی می‌توان گفت که نوع درختان مثمر محدوده باغ‌ های قصردشت مشتمل بر چهار گروه عمده انگور یاقوتی دیم، انگور آبی بهاره، انار و خرمالو است.

زیبایی‌های فصلی باغ‌ های قصردشت

باغ‌ های قصردشت زیباترین جاذبه‌ های طبیعی شیراز به حساب می‌آیند و زیبایی منحصربه‌فردی به شهر می‌بخشند. این طبیعت درون‌شهری به‌ویژه در دو فصل بهار و پاییز جذابیتی خاص پیدا می‌کند و شیراز را در بهار سبزپوش و در پاییز نارنجی‌پوش می‌سازد. اگر در قسمت‌های شمال‌غرب کشور ساکن هستید و در نیمه‌ی دوم سال از سرما کلافه شده‌اید، بلیط هواپیما تبریز به شیراز بخرید و از اعتدال آب‌وهوا و سرسبزی این طبیعت درون‌شهری لذت ببرید.

باغ‌ هایی که امکان بازدید عمومی دارند

در حال حاضر بخش‌هایی از باغ‌ های قصردشت در مالکیت شهرداری شیراز است و به‌عنوان بخشی از فضای سبز شهری مورد استفاده عموم مردم قرار می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال پیاده‌راه استاد شجریان (حدفاصل بلوار زرگری تا معالی‌آباد)، پارک سیب‌زار (در بلوار همت شمالی) و قسمت‌هایی از باغ‌ های حاشیه‌ی بلوار چمران از دسته‌ی باغ‌ های عمومی قصرالدشت به حساب می‌آیند.

باغ‌ هایی که به‌صورت شخصی استفاده می‌شوند

بخش قابل‌توجه باغ‌ های قصردشت همچنان به‌صورت شخصی و خانوادگی استفاده و اداره می‌شود. درصد عمده‌ی این باغات به‌منظور تولیدات باغی استفاده می‌شود و برخی از آن‌ها نیز ضمن حفظ کلیت باغ، به‌صورت کافه‌باغ و رستوران‌باغ درآمده و عموم مردم امکان استفاده از آن‌ها را دارند.

تأثیر توسعه شهری بر باغ‌ های قصردشت

پهنه باارزش و گسترده باغ‌ های قصردشت شیراز در حال تخریب است. با بزرگ شدن سریع شهر شیراز، ساخت‌وسازهای جدید وارد حریم باغ‌های قصردشت شده‌اند؛ مخصوصاً خانه‌سازی برای خانواده‌های پولدار و پیوستن روستاهایی مثل قصردشت و ابیوردی به شهر باعث شده‌اند فضای سبز این منطقه کم‌کم از بین برود. مردم به‌خاطر آب‌و‌هوای خوب، به این منطقه هجوم آورده‌اند و خانه‌ها جای درخت‌ها را گرفته‌اند. از طرفی، بعضی‌ها عمداً درخت‌ها را خشک می‌کنند تا باغ را به زمین مسکونی تبدیل کنند. خشکسالی‌های پیاپی و مدیریت ضعیف هم، این باغ‌های ارزشمند را با خطر جدی روبه‌رو کرده‌اند.

مسیرهای دسترسی به باغ‌ های قصردشت

اگر قصد دارید در باغ‌ های قصردشت قدم بزنید و از این طبیعت درون‌شهری سرسبز لذت ببرید، پیشنهادات زیر را از دست ندهید.

قدم زدن در گلخانه‌های فلکه‌ی قصردشت: ابتدای میدان قصرالدشت به سمت بلوار شاهد چند گلخانه و بوستان گل‌فروشی بزرگ وجود دارد که با قدم‌زدن در آن‌ها از حس تازگی گل‌های شیراز لذت می‌برید. همچنین می‌توانید از این گلخانه‌ها گل‌های تزئینی و آپارتمانی، گلدان‌های سفالی و نهال درخت را با کمترین قیمت بخرید.

کوچه‌باغ رادفر: یکی از جذاب‌ترین تجربه‌های شهرگردی در شیراز، قدم‌زدن در پیاده‌راه کوچه‌باغ شهید خلبان رادفر است. این کوچه‌باغ زیبا از بین باغ‌ های سرسبز قصردشت می‌گذرد و انتخابی بسیار جذاب برای پیاده‌روی و قدم‌زدن در بافت طبیعی شیراز به شمار می‌رود. برای رسیدن به این کوچه‌باغ کافی است خود را به خیابان رادفر در محدوده‌ی بلوار مطهری شمالی و ستارخان برسانید.

نتیجه‌گیری

باغ‌ های قصردشت شیراز نمونه‌ای منحصربه‌فرد و جذاب از طبیعت درون‌شهری به شمار می‌رود و بر زیبایی، سرسبزی و اعتدال آب‌وهوای شیراز افزوده است. این باغ‌ های سرسبز نقشی حیاتی در نگهداشت هویت طبیعی و فرهنگی شیراز دارد و از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهر محسوب می‌شود. چنانچه قصد دارید در سفر به شیراز از این جاذبه‌ی طبیعی دیدن و عکاسی کنید، این نکته را در نظر داشته باشید که به درخت‌ها و دیوارهای کاهگلی باغ‌ها آسیب وارد نشود.