فرش‌ها از جمله لوازمی هستند که بیشتر از سایر تجهیزات خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و همواره تحت ترافیک بالای رفت و آمد افراد هستند، به همین دلیل امکان آسیب دیدن بخش‌های مختلف آنها نیز وجود دارد. ترمیم ریشه فرش یکی از اقدامات مهم اساسی برای افزایش مقاومت و دوام آنها است. ریشه فرش‌ها در حقیقت می‌توانند سریع‌تر و بیشتر از سایر بخش‌های فرش‌ها دچار آسیب شوند و زیبایی خود را از دست بدهند به همین دلیل لازم است که توجه بیشتری به آنها شود. در ادامه مطلب به بررسی روش‌های تعمیر ریشه‌های فرش و همچنین راهکارهای محافظت از آنها پرداخته خواهد شد.
اهمیت ریشه فرش‌ها
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که ریشه فرش‌ها فقط جنبه تزئینی داشته و هیچ کاربرد و اهمیتی ندارند در حالی که چنین نیست. ریشه‌های فرش می‌توانند کمک ویژه‌ای به استحکام و مقاومت فرش‌ها بکنند و اگر دچار آسیب شوند ممکن است به مرور زمان تمامی بخش‌های اصلی فرش نیز دچار خسارت و آسیب شود. با توجه به آنکه ریشه‌های فرش در لبه قرار دارد می‌تواند به عنوان یک محافظ برای فرش‌ها عمل کند و اگر دچار آسیب شود باعث می‌شود که فرش‌ها از کناره دچار آسیب، پارکی و خوردگی شوند به همین دلیل ترمیم ریشه فرش اهمیت بالایی دارد. از جمله مهم‌ترین مزیت‌های تعمیر کردن ریشه فرش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این کار باعث عدم پوسیدگی ریشه‌ها شده و به افزایش عمر فرش کمک می‌کند.
- تعمیر کردن ریشه‌های فرش باعث می‌شود که فرش‌ها حالت طبیعی خودشان را حفظ کنند.
- سالم ماندن ریشه‌های فرش از کاهش قیمت فرش‌ها جلوگیری می‌کند
- تعمیر ریشه‌ها باعث می‌شود که از آسیب دیدن سایر نقاط فرش جلوگیری شود.
- فرش‌هایی که ریشه‌های پوسیده و خراب داشته باشند زیبایی خود را از دست می‌دهند.
- ریشه فرش‌های دستبافت برخلاف ریشه فرش‌های ماشینی ادامه چله‌کشی فرش هستند و چنانچه دچار آسیب شود باعث افت قیمت فرش و خراب شدن آن می‌شوند.
دلایل آسیب دیدن انواع ریشه فرش
ریشه فرش می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد و به شکل‌های متنوعی تولید شود. از جمله رایج‌ترین انواع ریشه‌های فرش می‌توان به مواردی همچون ریشه‌های ساده، ریشه‌های حلقه‌ای، ریشه‌های گره‌دار، ریشه‌های پنجره‌ای، ریشه‌های توری، ریشه‌های گیس بافت، ریشه‌های اریب و ... اشاره کرد. هر کدام از این ریشه‌ها می‌توانند ویژگی‌ها و قابلیت‌های متفاوتی داشته باشند و در محل‌های متفاوتی استفاده شوند. ریشه‌های فرش می‌توانند به دلایل مختلفی دچار آسیب و پوسیدگی شوند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- قرار گرفتن در معرض رطوبت به مدت زیاد
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
- ساییدگی و پارگی
- پوسیدگی در اثر نور مستقیم خورشید و ...
تعمیر ریشه فرش
همانطور که گفته شد ریشه فرش می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد و ریشه فرش‌های ماشینی و دستبافت می‌توانند تفاوت‌های ویژه‌ای باهم داشته باشند. تعمیر ریشه فرش ماشینی معمولاً توسط دستگاه‌های ریشه زنی انجام می‌شود و اگر قسمتی از ریشه فرش دچار آسیب شده باشد با نخ‌های مشابه جایگزین می‌شود. چنانچه بخش زیادی از ریشه فرش‌ها دچار آسیب شده باشد نیاز به تعمیر کلی دارد و باید به صورت کامل ترمیم شود. تعمیر ریشه فرش‌های دستبافت و نفیس معمولاً با نخ‌های پشمی و ابریشمی انجام می‌شود .
چرا که دوام و ماندگاری بیشتری دارند و به حفظ ظرافت فرش کمک می‌کنند. ریشه زنی و تعمیر ریشه‌های فرش باید توسط افراد متخصص انجام شود چرا که یک کار کاملاً تخصص و حرفه‌ای است. به صورت کلی ریشه زنی فرش‌ها به دو شکل انجام می‌شود که به شرح زیر می‌باشند:
روش بطلمه
در این روش از تعمیر ریشه فرش ابتدا باید فرش را بر روی یک سطح شیب‌دار پهن کرد و تعداد مشخصی میخ با فاصله‌های منظم در جلوی فرش نصب نمود. نخ چله باید به اولین میخ گره زده شود و بعد از آن سوزن نخ شده را از چند رج پایین‌تر از اولین ریشه عبور داد. در مرحله بعدی باید سوزن را از محل خروج وارد فرش کرده و در راستای چله اول از داخل گره‌ها و پودهای فرش عبور داد و در نهایت آن را از اولین سر ریشه یعنی ابتدای فرش خارج کرد. نخ کمکی نیز باید به دور نخ بطلمه گره زده شود و سپس وارد ریشه گردد و در نهایت بعد از عبور از چند رج از فرش خارج شود. این کار را می‌توان برای قسمت‌هایی از فرش یا کل آن تکرار نمود.
روش مغزی
در روش مغزی باید سوزن نخ دار به اولی میخ روبری فرش گره زده شود و سپس وارد اولین گره فرش گردد و سپس از چند رج بالاتر و بعد از عبور از گره‌ها و پودها خارج شود. بعد از این مرحله سوزن به شکل مورب وارد ردیف کناری می‌شود و بعد از آنکه از گره‌های ردیف دوم عبور کرد از لبه فرش خارج می‌شود. در نهایت سوزن به میخ دوم گره زده می‌شود و به همین ترتیب وارد گره‌های بعدی می‌شود.
ریشه زنی در فرش‌های دستبافت در مقایسه با فرش‌های ماشینی حساسیت بیشتری دارد چرا که ریشه‌ها ادامه تارها و چله فرش هستند و می‌توانند نقش ویژه‌ای در میزان استحکام و مقاومت فرش‌ها داشته باشند و حتما باید توسط افراد متخصص یا کارشناسان شرکت‌های قالیشویی انجام شوند.
چرا باید از ریشه فرش محافظت کرد؟
همانطور که گفته شد ریشه فرش یکی از بخش‌های مهم و اساسی آن بوده و می‌تواند نقش ویژه‌ای در ظرافت و زیبایی فرش داشته باشد. از جمله مهم‌ترین دلایل محافظت
از ریشه فرش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محافظت از ریشه باعث می‌شود که فرش‌ها آلودگی و کثیفی کمتری به خود جذب کنند.
- عدم پوسیدگی ریشه فرش‌ها به معنی افزایش طول عمر آنها خواهد بود.
- محافظت از ریشه فرش باعث می‌شود از آسیب و خسارت دیدن فرش جلوگیری شود
- سالم ماندن ریشه فرش از کاهش قیمت آنها جلوگیری می‌کند.
- محافظت از ریشه فرش به منظم ماندن آن و استحکام چله اصلی فرش کمک می‌کند.
- سبب خواهد شد که ریشه‌ها حالت اولیه خود را حفظ کنند و نامنظم نشوند.
- محافظت از ریشه فرش از آسیب به سایر قسمت‌های فرش جلوگیری می‌کند.
بهترین ترفندهای محافظت از ریشه فرش
برای آنکه نیازی به تعمیر ریشه فرش نباشد لازم است که از روش‌های و ترفندهای مختلف برای محافظت از آن استفاده کرد. روش‌های متعددی برای نگهداری از ریشه فرش دستباف و ماشینی وجود دارد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
استفاده از چسب پهن
استفاده از چسب پهن به عنوان کاور ریشه فرش امروزه بسیار رایج شده است هرچند که روش غلط و اشتباهی است. چسب‌ها اگرچه می‌تواند از ریشه فرش در برابر آلودگی‌ها محافظت کند اما می‌تواند معایبی نیز داشته باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:
- فرش‌ها به مرور زمان قدرت چسبندگی خود را از دست می‌دهند و باید مرتباً عوض شوند.
- در زمان تعویض چسب فرش‌ها امکان کنده شدن ریشه فرش و آسیب دیدن آن وجود دارد.
- ممکن است اثرات چسب بر روی ریشه باقی بماند و آلودگی‌های مختلفی به خود جذب کند.
- چسب‌ها دارای ترکیبات شیمیایی هستند و ممکن است به مرور زمان به ریشه فرش آسیب بزنند.
گره زدن ریشه فرش‌ها
از دیگر روش‌های محافظت از ریشه فرش‌ها گره زدن آنها است که می‌تواند تأثیر زیادی در محافظت از آنها در برابر عوامل مختلف داشته باشد. می‌توان از روش‌های مختلف برای گره زدن ریشه فرش‌ها استفاده کرد که مهم‌ترین آنها شامل گره‌های زنجیره‌ای، دو گره، گره نخودی و ... است.
استفاده از کاور برای محافظت از ریشه فرش
استفاده از کاور می‌تواند بهترین و مناسب‌ترین روش برای محافظت از ریشه فرش‌ها باشد چرا که کاورها می‌توانند به خوبی از ریشه در برابر آلودگی‌ها محافظت کنند و هیچگونه آسیبی نیز به ریشه وارد نمی‌کنند.
لفافه دوزی ریشه فرشی
لفافه دوزی نیز یکی از بهترین روش‌ها برای محافظت از ریشه فرش‌ها است که علاوه بر افزایش ایمنی ریشه فرش به زیبایی آن نیز کمک قابل توجهی می‌کند. معمولاً از پارچه‌های متقالی یا برزنت برای لفافه دوزی استفاده می‌شود. همچنین استفاده از کاورهای توری می‌تواند یکی از روش‌های مناسب برای محافظت از ریشه فرش‌ها باشد. کاورهای توری به راحتی و توسط نوارهای باریک چسبی به ریشه فرش می‌چسبند و از آن در برابر عوامل بیرونی محافظت می‌کنند.
جمع‌بندی نهایی
ریشه فرش‌ها می‌تواند نقش ویژه‌ای در زیبایی و همچنین افزایش مقاومت و استحکام آن داشته باشد و در صورتی که به هر دلیلی دچار آسیب و خسارت شدند باید ترمیم شوند. ترمیم ریشه فرش می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود که روش‌های بطلمه و مغزی مهم‌ترین آنها است. به صورت کلی برای آنکه نیازی به تعمیر و ترمیم ریشه فرش نباشد باید از کاورها، چسب‌ها، گره زدن و ... برای محافظت از آن استفاده کرد.
